Türk Ceza İnfaz Sistemi'nde önemli değişiklikler getiren 7242 Sayılı Kanun (15.04.2020 tarihli 31100 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır), özellikle koşullu salıverilme oranları ve denetimli serbestlik sürelerinde köklü düzenlemeler yapmıştır. Bu makale, 30.03.2020 öncesi ve sonrası işlenen suçlar, yetişkinler, çocuklar, belirli istisna suçlar ve mükerrirler açısından getirilen yenilikleri detaylı bir şekilde ele almaktadır.

I. Suç Tarihi 30.03.2020 Tarihinden Önce İşlenen Suçlarda Koşullu Salıverilme ve Denetimli Serbestlik

7242 Sayılı Kanun, 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar için 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) Geçici 6/1. maddesi gereğince önemli indirimler getirmiştir.

1. Yetişkinler Açısından Hapis Cezalarının İnfazı

• Genel Oranlar: Belirtilen istisna suçlar hariç olmak üzere, koşullu salıverilme oranı 5275 sayılı CGTİHK'nın 107/2. maddesindeki (2/3) oranından (1/2)'ye indirilmiştir. Ayrıca, denetimli serbestlik süresi 1 yıldan 3 yıla çıkarılmıştır.
• Kapalı Ceza İnfaz Kurumundaki Hükümlüler: İyi halli olmak koşuluyla, kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler de bu düzenlemeden yararlanabilmektedir.
• İstisna Suçlar: Aşağıdaki suçlar bu genel indirimlerin dışındadır ve (2/3) oranı veya özel oranlar uygulanır:
  • Kasten Öldürme suçları (TCK 81, 82, 83)
  • Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (TCK 87, fıkra iki, bent d)
  • İşkence suçu (TCK 94 ve 95)
  • Eziyet suçu (TCK 96)
  • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (TCK 188)
  • Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)
  • Devletin güvenliğine karşı suçlar (TCK 302-339 arası)
  • 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar
  • Terör suçları (3713 sayılı yasa)
• Örnek Uygulama: Suç tarihi 30.03.2020'den önce ve istisna suçlar dışında 6 yıl hapis cezası olan bir hükümlü, (1/2) şartla tahliye indirimi (3 yıl hapis) ve 3 yıl denetimli serbestlik ile cezaevinden çıkabilir.

2. 0-6 Yaş Grubu Çocuğu Bulunan Kadın Hükümlüler, 70 Yaşını Bitirmiş ve 65 Yaşını Bitirmiş Hükümlüler Açısından Hapis Cezasının İnfazı

• Özel Durumlar: 30.03.2020 tarihine kadar işlenen ve belirli istisna suçlar hariç tutulmak üzere:
  • 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile 70 yaşını bitirmiş hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 2 yıldan 4 yıla çıkarılmıştır.
  • Ağır hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremeyen 65 yaşını bitirmiş hükümlülerin cezaları, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmek koşuluyla denetimli serbestlik tedbiri altında infaz edilebilir.
• İstisna Suçlar: Kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlar, devletin güvenliğine karşı suçlar ve terör suçları bu özel indirimlerin dışındadır.

3. Çocuk Hükümlüler Bakımından Hapis Cezalarının İnfazı

• Genel Oranlar: 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda (istisna suçlar hariç), koşullu salıverilme oranı (2/3)'ten (1/2)'ye indirilmiştir. Denetimli serbestlik süresi de 3 yıl olarak uygulanır.
• Yaş İndirimleri: Hükümlünün ceza infaz kurumunda geçirdiği süre hesaplanırken; 15 yaşını dolduruncaya kadar geçirdiği her 1 gün 3 gün, 18 yaşını dolduruncaya kadar geçirdiği her 1 gün 2 gün olarak dikkate alınır.

4. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Suçlar ve Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçları Açısından Hapis Cezalarının İnfazı

Bu suçlarda koşullu salıverilme oranı, suçun işlendiği tarihe göre farklılık göstermektedir:

• 28.06.2014 Tarihinden Önce İşlenen Suçlar: Koşullu salıverilme oranı (2/3) olarak uygulanır.
• 28.06.2014 Tarihinden Sonra İşlenen Suçlar:
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları açısından koşullu salıverilme oranı

(3/4) olarak uygulanmaya devam edecektir.

• • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar bakımından (yetişkinler):
    • Nitelikli cinsel suçlarda (TCK 102/2, 103, 104/2-3) oran

(3/4)'tür.

• • • Basit cinsel suçlarda (TCK 102/1, 104/1, 105) oran

(2/3)'tür.

• • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar bakımından (çocuklar): Koşullu salıverilme oranı

(2/3) olarak uygulanır.

• Denetimli Serbestlik Süresi: Bu suçlar istisna suçlar arasında yer aldığından, denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır.

5. Mükerrirler Açısından Cezaların İnfazı

• Koşullu Salıverilme Oranı: Mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanan hükümlüler hakkında 5275 sayılı CGTİHK 108/1-d maddesi ile (3/4) olan şartla tahliye oranı (2/3)'e indirilmiştir.
• Denetimli Serbestlik Süresi: Denetim süresi belirlenirken "köken suç" yani işlenen suçun türü esas alınır. Eğer köken suç istisna suçlardan ise denetimli serbestlik süresi 1 yıl, değil ise 3 yıl olarak uygulanır.

6. Terör Suçları Açısından Hapis Cezalarının İnfazı

• 3713 Sayılı Kanun Kapsamına Giren Suçlar: Koşullu salıverilme oranı (3/4)'tür. Denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.
• Örgüt Kurmak, Yönetmek veya Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlar (3713 Sayılı Kanun Uygulanmayanlar): Koşullu salıverilme oranı (2/3)'tür. Denetimli serbestlik süresi 3 yıldır.

7. Şartla Tahliyede Lehe İnfaz Yasasını Belirleme Usulü

Türk Ceza Kanunu'nun 7/3. maddesi gereği, şartla tahliye, erteleme ve tekerrür hariç, infaz rejimine ilişkin hükümler derhal uygulanır. Ancak şartla tahliyede lehe kanun ilkesi geçerlidir. Bu durumda, hükümlünün suç tarihi, yakalandığı tarih ve bu tarihler arasında çıkan infaz yasaları dikkate alınarak en lehe olan infaz kanunu uygulanır ve buna göre cezaevinde kalacağı süre belirlenir. Denetimli serbestlik süresi belirlenirken de en lehe olan durum seçilir.

II. Yeni 7242 Sayılı İnfaz Kanununun Yürürlüğe Girdiği 15.04.2020 Tarihi ve Sonrasında İşlenen Suçlar

15.04.2020 tarihi ve sonrasında işlenen suçlarda, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 maddesi gereği koşullu salıverilme oranı

(1/2) olarak uygulanacaktır. Süreli hapis cezası olanlar, belirtilen istisna suçlar dışında cezalarının yarısını infaz kurumunda çektiklerinde koşullu salıvermeden yararlanabileceklerdir.

1. İstisna Suçlar (15.04.2020 Sonrası):

Bu tarihten sonra işlenen aşağıdaki suçlarda koşullu salıverilme oranı

(2/3) olarak uygulanır:

• Kasten Öldürme suçları (TCK 81, 82, 83)
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d)
• İşkence suçu (TCK 94 ve 95)
• Eziyet suçu (TCK 96)
• Cinsel saldırı (TCK 102/1)
• Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104/1)
• Cinsel taciz (TCK 105)
• Devletin sırlarına karşı suçlar (TCK 326-339 arası)
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)

2. Çocuklar İçin İstisna Suçlar (15.04.2020 Sonrası):

Bu tarihten sonra işlenen aşağıdaki suçlarda koşullu salıverilme oranı

(3/4) olarak uygulanır:

• Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
• Uyuşturucu suçları (TCK 188)
• Terör suçları (3713 sayılı TMK uygulananlar)
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar

III. Denetimli Serbestlik Süreleri (15.04.2020 Sonrası)

Yeni 7242 Sayılı İnfaz Yasası ile denetimli serbestliğe ayrılabilmek için açık infaz kurumunda 6 ay kalma şartı kaldırılmıştır. Ancak, "Açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde" ibaresi devam etmektedir.

• Genel Uygulama: İstisna suçlar ve mükerrirler haricinde hükümlülerin hapis cezalarında, (1/2) şartla tahliye indirimi ve matbu olarak "1 yıl" denetimli serbestlik tedbiri uygulanacaktır.
• Örnek Uygulama: 2 yıl veya 2 yıldan az hapis cezası olan bir hükümlü (istisna suçlar dışında ve mükerrir değil ise), (1/2) şartla tahliye indirimi ve 1 yıl denetimli serbestlik uygulanarak, 3 gün açık cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlik kararıyla serbest kalabilir. 10 yıl hapis cezası olan bir hükümlü ise,

(1/2) şartla tahliye indirimi ve 1 yıl denetimli serbestlik ile 4 yıl cezaevinde kalacaktır.

• Denetimli Serbestlik İhlali: Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra kasten bir suç işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması hâlinde, hükümlünün açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebilir. Kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararı verilirse, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaza devam olunur.

Sonuç

7242 Sayılı Kanun, Türk Ceza İnfaz Sistemi'nde önemli ve kapsamlı değişiklikler getirerek koşullu salıverilme oranları ve denetimli serbestlik sürelerini yeniden düzenlemiştir. Bu düzenlemeler, suçun işlendiği tarihe, suçun niteliğine ve hükümlünün durumuna göre farklılık göstermekte olup, infazda "lehe kanun" ilkesi her zaman gözetilmektedir. Bu yenilikler, ceza infaz süreçlerinin daha etkin ve adil bir şekilde yürütülmesini hedeflemektedir