İnfaz hukuku; ceza yargılaması sürecinin tamamlanmasının ardından verilen hürriyeti bağlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin nasıl, nerede ve ne şekilde yerine getirileceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza yargılaması sonucunda verilen mahkûmiyet kararları, infaz hukuku çerçevesinde uygulanır. Bu hukuk dalı, yalnızca cezanın çekilmesiyle sınırlı olmayıp aynı zamanda hükümlülerin haklarını, kurum kurallarını ve denetim süreçlerini de kapsar.
Bir mahkeme kararı kesinleştikten sonra, cezanın infazı süreci başlar. Hapis cezaları, ceza infaz kurumlarında yerine getirilirken; adli para cezaları ve güvenlik tedbirleri farklı prosedürlere tabidir. Cezanın infazında dikkat edilmesi gereken başlıca unsurlar şunlardır:
İnfaz hukuku temel olarak aşağıdaki yasa ve yönetmeliklere dayanır:
2020 yılında yürürlüğe giren **7242 Sayılı Kanun**, infaz sisteminde köklü değişiklikler getirmiştir. Bu değişiklikle bazı suçlarda infaz oranı %67'den %50'ye çekilmiş, denetimli serbestlik süreleri genişletilmiş ve cezaevi yükünü azaltmak hedeflenmiştir.
Suçun işlendiği tarih, infaz hukukunda çok büyük önem taşır. 30 Mart 2020 öncesi işlenen suçlar eski infaz rejimine, sonrasındakiler ise yeni infaz rejimine tabi olabilir. Bu tarih, şartlı tahliye, denetimli serbestlik ve infaz oranlarını doğrudan etkiler.
Türkiye’deki infaz kurumları üç ana kategoriye ayrılır:
Denetimli serbestlik, cezanın belli bir kısmının dışarıda geçirilmesini sağlar. Hükümlü, belirlenen kurallar çerçevesinde serbest bırakılır, ancak bu süreçte denetim altında tutulur. Denetimli serbestlikten faydalanabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir (örneğin, iyi hâl, cezanın belirli bir oranının infazı vb.).
Ceza infaz sürecinde alınan her türlü karara karşı başvuru yapılabilecek yargı organıdır. Hükümlülerin hak ihlalleri, izin talepleri, cezaevi iç disiplin kararları gibi konularda karar verir.
Osmanlı dönemindeki zindan uygulamalarından, Cumhuriyet sonrası modern ceza infaz kurumlarına geçiş, Türkiye’de ceza infaz anlayışının evrimini yansıtır. 1960’lardan itibaren Avrupa standartlarına uyum çalışmaları hız kazanmış, 2000’li yıllarda insan haklarına daha duyarlı reformlar yapılmıştır.
Günümüzde infaz hukukuna dair en dikkat çekici gelişmeler şunlardır: