İklim değişikliği, sadece çevreyi değil, ekonomiyi, sağlığı, şehirleşmeyi ve sosyal yaşamı doğrudan etkileyen küresel bir krizdir. Bu nedenle ülkeler, sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda çevresel yükümlülüklerini hukuki zemine oturtan kapsamlı yasal düzenlemeler yapma gerekliliği ile karşı karşıyadır. İşte bu düzenlemelerden biri de İklim Kanunu olarak adlandırılmaktadır.

İklim Kanunu Nedir?

İklim Kanunu, devletin iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında yükümlülüklerini tanımlayan, sera gazı emisyonlarını azaltmayı hedefleyen, yeşil finansmanı ve karbon piyasalarını teşvik eden ve çevresel uyum politikalarını içeren temel çevre hukuku metnidir.

Türkiye özelinde bu kanun, Paris Anlaşması, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) ve Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi uluslararası belgelerle uyumlu olarak tasarlanmakta ve karbon nötr hedeflerine ulaşmak amacıyla geliştirilmektedir.

İklim Kanununun Hukuki Dayanağı

İklim Kanunu’nun en önemli hukuki temeli, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 56. maddesidir:

“Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.”

Buna ek olarak, kanunun hazırlık süreci; idare hukuku, çevre hukuku, enerji hukuku ve uluslararası hukuk ilkelerine dayanılarak yürütülmektedir. Kanun yürürlüğe girdiğinde; idari düzenlemeler, cezai yaptırımlar, lisans uygulamaları ve denetim mekanizmaları da yasal güvence altına alınacaktır.

İklim Kanununun Kapsamı ve Hedefleri

Hazırlanan İklim Kanunu Taslağı, birçok sektörü ilgilendiren stratejik hedefleri kapsamaktadır:

🔹 1. Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması

• Karbon salımına dayalı sektörlere sınırlar getirilmektedir.
• Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ile şirketler arası karbon kredisi alım-satımı hedeflenmektedir.

🔹 2. İklim Değişikliğine Uyum Stratejileri

• Tarım, su kaynakları, şehirleşme ve enerji sektörlerinde iklim riskleri dikkate alınarak politika geliştirme zorunluluğu getirilir.

🔹 3. Yeşil Finansman ve Karbon Piyasaları

• Bankalar ve yatırım şirketleri için çevresel etki değerlendirmesi zorunluluğu
• Karbon kredisi, yeşil tahvil ve sürdürülebilirlik projeleri desteklenir.

🔹 4. Kurumsal Yapılanma

• Türkiye İklim Kurulu, iklim izleme-denetim birimleri ve idari yaptırım organları oluşturulur.
• Belediyeler ve yerel yönetimler, şehir planlamasında iklim hedeflerini esas alır.

Hangi Sektörler İklim Kanunu’ndan Etkilenecek?

İklim Kanunu’nun uygulama alanı oldukça geniştir. Aşağıdaki sektörler yüksek denetim ve uyum yükümlülüğü altına girecektir:

• Enerji sektörü (fosil yakıtlı santraller, elektrik üretimi)
• Sanayi ve üretim tesisleri
• Ulaşım sektörü (karayolu, havayolu, denizyolu)
• Tarım ve hayvancılık
• İnşaat ve şehir planlama
• Finans ve sigorta sektörleri (iklim riski ölçümü, yatırım değerlendirmesi)

Özel Sektör Açısından İklim Kanunu Ne Anlama Geliyor?

İklim Kanunu, sadece kamu sektörünü değil, özel sektör kuruluşlarını da ciddi yükümlülükler altına alacaktır. Bu kapsamda:

• Şirketler, karbon ayak izi raporlaması yapmak zorunda kalacak.
• Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçleri daha sıkı uygulanacak.
• Kurumsal sürdürülebilirlik raporları, yıllık faaliyet raporlarına entegre edilmek zorunda kalacak.
• Yeşil bina, atık yönetimi ve enerji verimliliği yatırımlarında teşviklerden yararlanmak için uyum belgeleri şart olacak.

Türkiye’de İklim Kanunu Çalışmaları Ne Durumda?

Türkiye, 2021 yılında Paris Anlaşması’nı onaylamış, ardından 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi açıklanmıştır. Bu hedef doğrultusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda:

• İklim Kanunu Taslağı hazırlanmıştır.
• Türkiye Emisyon Ticaret Sistemi (TETS) çalışmaları başlamıştır.
• Yeşil Kalkınma Devrimi çerçevesinde sektörler arası koordinasyon sağlanmaktadır.

Henüz İklim Kanunu yasalaşmamış olsa da, taslağa yönelik istişareler; hukukçular, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör temsilcileri ile birlikte yürütülmektedir.

İklim Kanunu İhlallerine Uygulanacak Yaptırımlar

Kanun yürürlüğe girdiğinde; çevresel yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişi ve kuruluşlara çeşitli idari ve cezai yaptırımlar uygulanacaktır:

• Para cezaları
• Faaliyet durdurma ve lisans iptali
• Tazminat sorumluluğu
• Denetim raporlarına dayalı kamuoyu ifşası

İklim Adaleti ve Anayasal Sorumluluk

İklim Kanunu, sadece çevresel düzenleme değil, aynı zamanda iklim adaleti ve kuşaklar arası sorumluluk açısından da önem taşır. Anayasa’nın 56. maddesi, devlete çevreyi koruma yükümlülüğü yüklerken; bu kanun, söz konusu anayasal ilkenin hayata geçirilmesinde etkili bir araç olacaktır.

Sonuç: Neden İklim Kanunu Gereklidir?

• Türkiye’nin uluslararası taahhütlerini yerine getirmesi
• Küresel finans ve ticaret sistemine entegre olması
• Gelecek kuşaklara yaşanabilir bir çevre bırakılması
• İklim değişikliğine bağlı afetlerin, ekonomik kayıpların ve toplumsal risklerin azaltılması

İklim Kanunu, tüm bu hedeflere ulaşmak için vazgeçilmez bir hukuki çerçevedir. Sürdürülebilir kalkınma, çevre hakkı ve iklim güvenliği adına bu yasal zeminin bir an önce oluşturulması büyük önem taşımaktadır.