Elektronik kelepçe; adli kontrol, ev hapsi, denetimli serbestlik veya mağduru koruma gibi durumlarda kişilerin fiziki olarak gözaltında tutulmadan elektronik yöntemlerle denetlenmesini sağlayan modern bir takip sistemidir. Genellikle sanık, şüpheli ya da hükümlülerin bileğine veya ayak bileğine takılan cihazlar aracılığıyla kullanılır.

Bu cihazlar; radyo frekansı (RF), küresel konumlama sistemi (GPS) ve bazen hücresel veri teknolojileri sayesinde kişinin hareketlerini anlık olarak izler. Yani kişi belirlenen sınırların dışına çıktığında sistem alarm verir ve ilgili denetim merkezine bildirim gider. Bu da kolluk kuvvetlerine ihlale hızlı müdahale imkânı tanır.

Elektronik kelepçeler yalnızca kişilerin yer tespiti için kullanılmaz. Özellikle 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında; mağdura yaklaşma yasağı getirilen failin, belirlenen mesafeye girmesi durumunda hem mağdura hem de kolluk kuvvetlerine anında uyarı gönderen gelişmiş sistemler de geliştirilmiştir. Böylece şiddet mağdurları daha güvenli bir ortamda yaşamlarını sürdürebilir.

Elektronik kelepçeler ilk olarak ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde uygulanmaya başlanmış olup, Türkiye'de de 2013 yılından itibaren kademeli olarak kullanıma alınmıştır. Türkiye’de uygulama; Adalet Bakanlığı, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı koordinasyonunda yürütülmektedir.

Bu sistemin temel hedefi; cezaevlerinin yükünü azaltmak, failin sosyal hayattan kopmasını engellemek, mağdurları korumak ve devletin gözetim gücünü teknolojik araçlarla güçlendirmektir. Günümüzde Türkiye genelinde binlerce kişi elektronik izleme kapsamında tutulmakta ve sistem her geçen yıl daha da yaygınlaştırılmaktadır.

Kullanım Alanları ve Amaçları

1.Adli Kontrol Tedbiri

Suç şüphesi altındaki kişi tutuklanmak yerine ev hapsi veya belirli alanlarda kalma yükümlülüğü ile denetlenebilir.

2 Denetimli Serbestlik ve HAGB

Kısa süreli hapis cezalarında ya da hükümlüler için infazın evde tamamlanması amacıyla kullanılır.

3 Mağdur Koruma (6284 Sayılı Kanun)

Kadına veya çocuklara karşı şiddet durumlarında failin mağdura yaklaşmasını önlemek için coğrafi sınırı belirleyen sistemle uygulanır.

Kanuni Dayanak ve Mevzuat

Elektronik kelepçe, aşağıdaki yasalara dayanır:

• CMK m.109-110 (Adli Kontrol; konutu terk etmeme gibi önlemler)
• 5275 sayılı Infaz Kanunu, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Kanunu (evde infaz/esnetilmiş uygulamalar)
• 6284 sayılı Kanun (aile içi şiddet tedbirleri)

Teknoloji: GPS ve RF Sistemler

• GPS tabanlı sistemler: Kişinin gerçek zamanlı konumu harita üzerinde izlenir.
• RF (radyo frekansı) sistemleri: Belli alanlarda (genellikle evde) kalma uygunluğunu denetler.

Uygulama Süreci ve Prosedürler

1. Yasal karar: Sulh Ceza Hakimi, infaz hâkimliği veya Aile Mahkemesi tarafından karar verilir.
2. Cihaz montajı: Denetimli Serbestlik Müdürlüğü veya infaz birimi tarafından kelepçe takılır.
3. Alan tanımlama: Haritalama yapılır, cihaz merkeziyle entegre edilir.
4. İhlal takibi: Alan dışına çıkma, cihazın sökülmesi veya sinyal engelleme durumlarında merkeze uyarı gider .
5. Yaptırım mekanizması: İhlal durumunda tutuklanma, cezaeviye geri gönderme gibi yaptırımlar uygulanabilir.

Avantajları & Dezavantajları

Avantajlar

• Toplumsal yeniden adaptasyon: Kişi sosyal yaşantısına devam ederken denetlenir .
• Ekonomik fayda: Cezaevi maliyetlerinde düşüş sağlanır.
• Mağdur güvenliği: Şiddet suçlarında failin yaklaşmasına karşı etkin önlem sunar.

Dezavantajlar

• Teknik arızalar: GPS sinyali kaybı veya sistem yanlış alarmlara neden olabilir.
• Mahremiyet endişeleri: Kesin sınırlar içinde bile sürekli izleme nedeniyle gizlilik tartışmaları doğabilir.
• Psikolojik baskı: Kelepçe kullanıcıda damgalanma duygusu yaratabilir.

İhlal Durumunda Yaptırımlar

• Alan dışına çıkılması, cihazın sökülmesi veya sinyal kesilmesi gibi ihlaller durumunda sistem alarm üretir ve kolluk birimlerine bildirim yapılır .
• Cihazın kasten kırılması halinde kamu malına zarar verme suçu kapsamına girer ve 1–4 yıl hapis cezası öngörülebilir.

Türkiye’deki Güncel Durum (2025)

• Kadına şiddete karşı: İçişleri Bakanlığı, 670 fail üzerinde elektronik kelepçe uygulaması yürütüyor.
• Gelişim hedefleri: Adalet Bakanlığı ve Emniyet, teknolojik altyapıyı güçlendirme, personeli eğitme ve mevzuatı yenileme çalışmaları yapıyor.

Sıkça Sorulan Sorular

S: Elektronik kelepçe kimlere takılır?
C: Şüpheli, sanık, hükümlü veya mağdur koruma tedbiri kapsamında hakim/savcı kararıyla uygun görülen kişilere.

S: Süresi ne kadar?
C: Adli kontrolde dosya sonuçlanana kadar; infaz durumunda ceza süresi boyunca veya mağdur güvenliği süresince kullanılır.

S: Evden çıkılabilir mi?
C: Hayır, ancak sağlık randevusu, zorunlu ihtiyaçlar vb. durumlarda Denetimli Serbestlik Müdürü onayıyla izin verilebilir .

S: Ses kaydı yapıyor mu?
C: Standart kelepçeler konum bilgisi verir; ses kaydı teknik olarak mümkün olsa da hukuki düzenlemeler çok spesifik olmadıkça uygulanmaz .

Sonuç

Elektronik kelepçe, Türkiye’de adli kontrol, denetimli serbestlik, ev hapsi ve mağdur koruma gibi farklı hukuki süreçlerde kullanılan teknolojik bir gözetim aracıdır. Doğru ve amaca uygun kullanıldığında kamu güvenliğini artırırken mahremiyet ve özgürlük hakkı arasında dikkatli bir denge kurmayı gerektirir. Uygulamada yaşanan teknik sorunlar ve yasal boşluklar düzenlemelerle giderildikçe, sistemin etkinliği artacaktır.