Adli Kontrol Nedir?

Adli kontrol, tutuklamaya alternatif olarak uygulanan, kişinin kaçma ve delil karartma riskini önlemeyi amaçlayan bir koruma tedbiridir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesinde düzenlenmiştir.

Adli Kontrolün Hukuki Dayanağı

• CMK 109. madde ile düzenlenmiş
• Tutuklamanın önüne geçmek amacıyla uygulanır
• Süre sınırı kaldırılmış, uygulama genişletilmiştir

Uygulanabilecek Adli Kontrol Tedbirleri

• Belirli yerlere gitmeme
• Konutu terk etmeme (CMK 109/3-j)
• Belirli bir yerleşim yerini terk etmeme (CMK 109/3-k)
• Kollukta imza verme
• Pasaportuna el konulması

Tutuklama Nedir?

Tutuklama, kuvvetli suç şüphesi bulunan ve kaçma ya da delil karartma ihtimali taşıyan şüpheli/sanık hakkında uygulanan geçici bir koruma tedbiridir.

Tutuklama Kararının Hukuki Dayanağı

• CMK 100. madde: Tutuklama şartlarını düzenler
• Anayasa 19. madde: Kişi özgürlüğünün ancak hakim kararıyla sınırlandırılabileceğini belirtir

Tutuklama Kararının Koşulları

Genel Koşullar

• Kuvvetli suç şüphesinin olması
• Tutuklama nedeninin varlığı (kaçma, delil karartma)
• Tutuklamanın son çare olması (ölçülülük ilkesi)
• Adli kontrolün yetersiz kalması
• Tutuklama yasağı bulunmaması

Tutuklama Nedenleri Nelerdir?

CMK 100/2'ye Göre Tutuklama Nedenleri

• Kaçma, saklanma veya kaçma şüphesi uyandıran somut olgular
• Delil karartma, tanık üzerinde baskı girişimi

CMK 100/3'e Göre Katalog Suçlar

• Uyuşturucu ticareti
• Adam öldürme
• Cinsel saldırı
• Anayasal düzene karşı suçlar

Not: Katalog suçlarda ilk tutuklama için tutuklama nedeni varsayılabilir.

Tutuklama ve Adli Kontrol Arasındaki Farklar

Tutuklama Kararının Gerekçesi Nasıl Olmalı?

• Kuvvetli suç şüphesi somut olgularla gösterilmeli
• Kaçma ve delil karartma şüphesi açıkça yazılmalı
• Adli kontrolün neden yetersiz kaldığı açıklanmalı
• Tutuklama kararına itiraz usulü belirtilmeli (7 gün içinde)

Tutuklama Kararına İtiraz

Olağan Kanun Yolu: İtiraz

• CMK 101/5: Tutuklama kararına karşı itiraz mümkündür
• Karar süresi: 7 gün
• İtiraz mercii, kararı veren hakimin bir üstüdür

Olağanüstü Kanun Yolu

• CMK 309: Adalet Bakanlığı, kanun yararına bozma yoluna başvurabilir

Gıyabi Tutuklama Mümkün mü?

CMK’ya Göre Gıyabi Tutuklama Yoktur

• Tutuklama kararı, şüpheli hazırken yüzüne karşı verilmelidir
• İki istisna:
  • Yurt dışında bulunan kaçaklar (CMK 248/5)
  • Milletlerarası geri verme işlemleri (TCK 18/6)

Tutukluluğun Süresi ve Sona Ermesi

Tutukluluk Süre Sınırları

• Sulh/Asliye Ceza: 1 yıl + 6 ay
• Ağır Ceza: 2 yıl + 1 yıl uzatma (toplam 3 yıl)

Tutukluluğun Sona Erdiği Haller

• Kovuşturmaya yer olmaması
• Tahliye kararı verilmesi
• Savcının re’sen serbest bırakması (CMK 103/2)

Tutuklama Kararına Müdafiin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

• Suç vasfı ve delil durumu değerlendirmesi
• Katalog suç kapsamında mı?
• Kaçma ve delil karartma şüphesi var mı?
• Ölçülülük ilkesi ihlal edilmiş mi?
• Şüphelinin yaşı, sağlık durumu gibi kişisel durumlar
• Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru ihtimali